پشت پای بایدن به برجام؟

خوش‌خیالی برخی به مواضع جو بایدن تا آن جا پیش رفته بود که عده‌ای بازگشت سریع وی به توافق هسته‌ای را دور از انتظار نمی‌دانستند اما به نظر می رسد شرایطی که او برای بازگشت به برجام در نظر داشت نمی تواند تضمین کننده منافع کشورمان از برجام باشد. او قبل از ورود به کاخ سفید با نگارش یادداشتی در مجله «فارن‌افرز»، تاکید کرد که «تهران باید به پایبندی دقیق توافق هسته‌ای برگردد. اگر این کار را انجام دهد، من به توافق هسته‌ای بازمی‌گردم و از تعهدمان به دیپلماسی برای همکاری با متحدان‌مان درراستای قوی‌تر کردن و تمدید این توافق استفاده خواهم کرد.» تاکید به بازگشت به برجام آن هم بدون هیچ پیش‌شرطی وجه تمایز وی در آن زمان با ترامپ بود که حالا گویا تغییر کرده است. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال می نویسد: «دولت بایدن تقریبا تا اواخر تابستان امسال تجدید نظر در سیاست به کارگیری تحریم در قبال کشورهای دیگر از جمله ایران را به سرانجام خواهد رساند. طبق گفته افراد مطلع، رئیس جمهور آمریکا در حال اصلاح روش به کارگیری تحریم های تنبیهی استفاده شده توسط این کشور است که هدف آن افزایش هماهنگی نظام تحریم‌ها با متحدان واشنگتن و جلوگیری از آسیب‌های اقتصادی ناخواسته است. اگر چه هنوز برخی جزئیات مشخص نیست و معاون وزیر خزانه داری هنوز گزارش نهایی را تایید نکرده، مقام های دولت نمونه هایی از این تغییرات را در قبال تحریم های ایران اجرایی کرده اند.» احتمالا تغییراتی که این روزنامه از آن سخن به میان آورده، تعدیل برخی تحریم ها درحوزه های بهداشتی و دارویی با هدف همراه کردن متحدان واشنگتن برای فشار جدی تر بر برخی دیگر از زمینه های مورد تحریم است، چرا که برخی از تحریم های دارویی باعث انتقادهای جدی برخی سازمان های بین المللی شده بود. این روزنامه در بخش دیگری از گزارش خود به نقل از یک مقام ارشد دولت آمریکا، از اقدامات جدید درباره رویکرد تحریمی دولت جو بایدن وسخن از «راهبرد تحریم هوشمند» به میان آورد و افزود: «تمرکز فعلی ما بر این است که از اقدامات یک جانبه فاصله بگیریم، چیزی که در چهار سال گذشته سیاست آمریکا را شکل داد  و در عوض به همکاری با متحدان و شرکایمان نزدیک شویم.» وال استریت ژورنال همچنین به نقل از یکی دیگر از مقامات آمریکایی بیان می کند: «ابتدا باید به اصول اولیه خود با شرکای اروپاییمان بازگردیم و مشخص کنیم که فشار را دقیقا به کجا باید وارد کرد و هماهنگی با شرکا را در همین زمینه بالا ببریم.» به نظر می رسد بایدن برخلاف ترامپ که با سیاست چکشی خود باعث شده بود برخی از کشورهای هم سو با آمریکا نیز به‌ظاهر، مواضع مخالف با وی در قبال برجام و ایران داشته باشند، هرچند در مقام عمل خلاف سیاست‌های ترامپ عمل نمی‌کردند، با سیاسی‌کاری به‌دنبال جلب‌نظر هم‌پیمانان اروپایی خود است تا بتواند فشار بر ایران را همچنان در دستورکار داشته باشد. سیاست فشار حداکثری همان طور که در روزهای آغاز دولت جدید آمریکا اعلام شد به فشار هوشمند تبدیل شده است. حالا دیگر مقامات اروپایی نیز با آمریکا هم صدا شده‌اند. یک مقام ارشد اروپایی به الجزیره گفته است: «واشنگتن اراده واقعی برای توافق با ایران در چارچوبی مشخص دارد، اما این کار را به هر قیمتی انجام نخواهد داد.» به گزارش تسنیم، این مقام ارشد اروپایی در خصوص پافشاری ایران به منظور گرفتن ضمانتی برای خارج نشدن دوباره آمریکا از برجام پس از احیای احتمالی این توافق چندجانبه اظهار کرد: «ارائه تضمین‌های سیاسی و حقوقی به تهران   دشوار است و این خواسته قابل تحقق نیست.» قضیه زمانی جالب تر می شود که به گفته «ایران پرس» نه تنها آمریکا حاضر به پذیرش کوتاهی های گذشته خود نیست بلکه درصدد گنجاندن زیاده خواهی های خود در متن برجام نیز هست: «واشنگتن در جریان مذاکرات وین، خواسته های زیاده طلبانه خود درباره گسترش حوزه زمانی و ماهوی محدودیت های هسته ای ایران از جمله «بندهای غروب» را تکرار کرده است. بندهای غروب در برجام مربوط به دوره‌ای هستند که برخی تعهدات ایران مطابق توافق به پایان می‌رسند. از سوی دیگر دولت بایدن خواهان گنجاندن موارد دیگری مانند توانمندی موشکی و سیاست های منطقه ای ایران در هر گونه توافق احتمالی است که متضمن بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم های ضد ایرانی دوره ترامپ باشد. ضمن این که دولت بایدن اعلام کرده که حاضر به لغو همه تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیست و تنها تحریم‌هایی را لغو خواهد کرد که فکر می‌کند لغو شدن آن ها برای بازگشت به برجام لازم است.» اما  در حالی مقامات آمریکایی سیاست دبه کردن را در پیش گرفته اند و اروپایی ها اظهار می کنند که خواسته های ایران قابل تحقق نیست که مقامات ایران بارها تأکید کرده‌اند   توپ در زمین غربی هاست و  ایران به نوبه خود تصمیمات سختی را برای حفظ برجام پس از خروج آمریکا از توافق در سال 2018، نقض قطعنامه 2231 و کوتاهی‌های مکرر طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان، گرفته است و اکنون نوبت آمریکا و طرف‌های اروپایی است که تصمیمات لازم را برای احیای برجام بگیرند. در همین زمینه ابوالفضل عمویی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت و گو با خراسان، با اشاره به این که این مقامات آمریکایی بودند که در ابتدا خواستار بازگشت آمریکا به میز مذاکرات برجام شدند، تاکید می کند که جمهوری اسلامی خواسته ای جدید در این مذاکرات ندارد و همان طور که پیشتر هم اعلام شده بود، لغو کلیه تحریم های برجامی و پسا برجامی و سپس راستی آزمایی آن ها توسط کشورمان، تنها راه بازگشت ایران به تعهدات برجامی است.